Bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan và cụ thể về những quy định pháp luật lao động cơ bản tại Nhật Bản mà người lao động nước ngoài, đặc biệt là lao động Việt Nam, cần nắm rõ trước khi sang làm việc. Việc hiểu biết và tuân thủ pháp luật không chỉ giúp người lao động bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình mà còn góp phần nâng cao hình ảnh của lao động Việt Nam tại thị trường Nhật Bản.
1. Cấm phân biệt đối xử trong tuyển dụng và lao động
Theo Luật Lao động Nhật Bản, mọi hành vi phân biệt đối xử dựa trên quốc tịch, giới tính, tín ngưỡng, tôn giáo hay địa vị xã hội đều bị nghiêm cấm. Nhà tuyển dụng bắt buộc phải đối xử công bằng với tất cả người lao động, kể cả người nước ngoài.
Ví dụ: Không được trả lương thấp hơn cho lao động Việt Nam so với lao động Nhật nếu cùng công việc, cùng hiệu suất làm việc.
2. Hợp đồng lao động phải rõ ràng và minh bạch
Trước khi bắt đầu làm việc, người lao động cần được cung cấp hợp đồng bằng văn bản, ghi rõ các điều khoản: vị trí công việc, thời gian làm việc, mức lương, phụ cấp, điều kiện nghỉ phép, điều khoản sa thải và chấm dứt hợp đồng.
Người lao động nên giữ một bản hợp đồng có chữ ký và đóng dấu từ phía công ty để đối chiếu khi cần.
3. Cấm cưỡng ép lao động dưới mọi hình thức
Luật nghiêm cấm việc sử dụng bạo lực, đe dọa, ép buộc làm việc trái ý muốn hoặc giữ giấy tờ tùy thân của lao động. Ngoài ra, công ty môi giới không được thu các khoản phí ngoài quy định của nhà nước.
4. Không được áp dụng điều khoản phạt tiền trái pháp luật
Các điều khoản yêu cầu người lao động phải bồi thường một số tiền lớn nếu tự ý nghỉ việc hoặc vi phạm hợp đồng không đúng quy định sẽ bị xem là vô hiệu theo luật.
5. Bảo vệ người lao động khi bị tai nạn lao động
Trong thời gian điều trị tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, người lao động sẽ được bảo vệ khỏi bị sa thải trong thời hạn tối thiểu 30 ngày sau khi kết thúc điều trị. Đồng thời, người lao động được hưởng các chế độ bảo hiểm y tế và tai nạn đầy đủ.
6. Yêu cầu thông báo trước khi chấm dứt hợp đồng
Nếu công ty muốn chấm dứt hợp đồng, họ phải thông báo ít nhất 30 ngày trước hoặc chi trả số tiền tương đương 30 ngày lương nếu thông báo gấp.
7. Trả lương đầy đủ, đúng hạn và minh bạch
Lương phải được thanh toán ít nhất một lần mỗi tháng, bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản, và kèm theo bảng lương chi tiết bao gồm lương cơ bản, các khoản phụ cấp, tiền làm thêm và các khoản khấu trừ.
8. Tuân thủ mức lương tối thiểu vùng
Tại Nhật, mỗi địa phương đều có quy định riêng về mức lương tối thiểu, và các doanh nghiệp buộc phải trả lương không thấp hơn mức này. Người lao động cần theo dõi thông báo cập nhật hàng năm từ Bộ Lao động Nhật Bản.
9. Thời gian làm việc hợp lý và nghỉ ngơi đầy đủ
Thời gian làm việc tiêu chuẩn: 8 giờ/ngày hoặc 40 giờ/tuần.
Thời gian nghỉ ngơi tối thiểu giữa các ca: ít nhất 45 phút cho ca 6 giờ và 1 tiếng cho ca 8 giờ trở lên.
Ngày nghỉ trong tuần: tối thiểu 1 ngày nghỉ liên tiếp trong 1 tuần.
10. Làm thêm giờ phải được trả lương theo quy định
Người lao động làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm (22h–5h sáng) hoặc ngày nghỉ lễ đều phải được trả lương tăng thêm theo tỷ lệ:
Làm thêm giờ: +25%
Làm ban đêm: +25%
Làm ngày nghỉ: +35%
11. Nghỉ phép năm có lương
Người lao động làm việc trên 6 tháng liên tục sẽ được hưởng tối thiểu 10 ngày nghỉ phép có lương/năm, và tăng dần theo số năm làm việc.
12. Phải hoàn trả giấy tờ và tài sản khi chấm dứt hợp đồng
Khi nghỉ việc, công ty có nghĩa vụ hoàn trả toàn bộ giấy tờ cá nhân, sổ bảo hiểm, chứng nhận việc làm… trong vòng 7 ngày, cũng như thanh toán tiền lương và các khoản còn nợ.
13. Bảo đảm an toàn, sức khỏe cho người lao động
Doanh nghiệp có trách nhiệm kiểm tra sức khỏe định kỳ, cung cấp phương tiện bảo hộ, môi trường làm việc an toàn và thực hiện các biện pháp phòng ngừa tai nạn lao động.
Kết luận
Việc hiểu rõ các quy định pháp luật khi làm việc tại Nhật Bản không chỉ giúp người lao động tránh được những rủi ro không đáng có, mà còn tạo điều kiện để làm việc lâu dài, ổn định và hợp pháp. Lao động Việt Nam nên tìm hiểu kỹ lưỡng và chủ động trang bị kiến thức trước khi xuất cảnh.