Khi đặt chân đến một đất nước mới như Nhật Bản, người lao động Việt Nam không chỉ đối mặt với khác biệt ngôn ngữ mà còn phải thích nghi với văn hóa, lối sống và tác phong làm việc hoàn toàn mới. Bài viết này sẽ cung cấp những kiến thức nền tảng và lời khuyên hữu ích giúp bạn hòa nhập nhanh chóng và tránh được những cú “sốc văn hóa” khi bắt đầu hành trình làm việc tại Nhật.
1. Làm quen với văn hóa giao tiếp tại Nhật Bản
Nhật Bản nổi tiếng là đất nước coi trọng lễ nghi, tôn trọng người khác và đề cao sự khiêm nhường. Một số quy tắc ứng xử cơ bản bạn cần biết:
Chào hỏi đúng cách: Người Nhật cúi chào để thể hiện sự tôn trọng. Hãy học cách cúi chào theo đúng chuẩn mực và sử dụng các mẫu câu chào phù hợp trong từng hoàn cảnh.
Giao tiếp lịch sự: Luôn dùng kính ngữ khi nói chuyện với cấp trên hoặc người lớn tuổi. Tránh nói to, chen ngang hoặc thể hiện cảm xúc thái quá nơi công cộng.
Tôn trọng sự riêng tư: Không tự ý đụng chạm vào người khác hoặc hỏi về đời tư quá sâu.
2. Tác phong làm việc chuẩn Nhật – bạn cần biết
Trong môi trường công sở Nhật Bản, thái độ làm việc nghiêm túc quan trọng hơn cả năng lực ban đầu:
✅ Đúng giờ là tiêu chuẩn tối thiểu: Đến muộn được xem là thiếu tôn trọng người khác và có thể bị đánh giá tiêu cực.
✅ Tinh thần trách nhiệm cao: Khi được giao nhiệm vụ, bạn cần hoàn thành đúng hạn và luôn nỗ lực cải thiện hiệu suất.
✅ Làm việc nhóm: Người Nhật coi trọng tinh thần tập thể. Hãy chủ động phối hợp và hỗ trợ đồng nghiệp khi cần thiết.
3. Những điều nên biết khi sinh sống tại Nhật
3.1 Quản lý tài chính cá nhân
Cuộc sống ở Nhật có mức chi tiêu cao hơn so với Việt Nam. Vì vậy, việc quản lý tài chính là cực kỳ cần thiết:
✅ Lên kế hoạch chi tiêu hàng tháng: Ghi chú rõ các khoản cần chi như tiền thuê nhà, ăn uống, điện nước, điện thoại, đi lại… để không bị hụt ngân sách.
✅ Gửi tiền về Việt Nam đúng cách: Hãy sử dụng các dịch vụ chuyển tiền quốc tế hợp pháp để đảm bảo an toàn, tránh sử dụng “chợ đen” có nguy cơ lừa đảo hoặc vi phạm pháp luật.
✅ Tiết kiệm định kỳ: Mỗi tháng nên để dành một khoản nhỏ vào tài khoản tiết kiệm để phòng trường hợp ốm đau hoặc về nước đột xuất.
3.2 Sử dụng phương tiện giao thông công cộng
Phương tiện giao thông chính tại Nhật là tàu điện, xe buýt và xe đạp:
✅ Tàu điện ngầm: Rất đúng giờ, nhanh chóng và tiện lợi. Bạn nên mua thẻ IC như Suica hoặc Pasmo để dễ dàng di chuyển mà không cần mua vé mỗi lần.
✅ Xe buýt địa phương: Ở vùng nông thôn, xe buýt là phương tiện phổ biến hơn. Nhớ kiểm tra lịch trình, vì tần suất không dày như ở thành phố.
✅ Xe đạp: Nhiều lao động chọn xe đạp làm phương tiện đi lại. Tuy nhiên, cần đăng ký xe đạp với cảnh sát địa phương và luôn tuân thủ luật giao thông.
3.3 Bảo hiểm và chăm sóc sức khỏe
Việc tham gia bảo hiểm là bắt buộc đối với người lao động nước ngoài tại Nhật:
✅ Bảo hiểm y tế quốc dân (国民健康保険): Giúp bạn được hỗ trợ 70% chi phí khám chữa bệnh. Khi ốm đau hoặc tai nạn, bạn chỉ cần trả 30% chi phí tại bệnh viện.
✅ Bảo hiểm lao động (労災保険): Bảo vệ bạn khi gặp tai nạn trong quá trình làm việc. Toàn bộ chi phí điều trị sẽ được chi trả nếu được xác nhận là tai nạn lao động.
✅ Mang theo thẻ bảo hiểm khi đi bệnh viện: Để được hưởng trợ cấp, luôn mang thẻ bảo hiểm khi đi khám.
3.4 Ứng xử nơi công cộng và khu dân cư
Người Nhật rất coi trọng trật tự và vệ sinh trong không gian chung:
✅ Giữ yên lặng ở nơi công cộng: Tránh nói chuyện điện thoại to trên tàu điện, cười đùa ồn ào trong khu dân cư, đặc biệt vào ban đêm.
✅ Phân loại rác đúng cách: Nhật Bản yêu cầu phân loại rác rõ ràng (rác cháy được, không cháy được, chai nhựa, lon, pin, v.v). Nếu không làm đúng, bạn có thể bị nhắc nhở hoặc phạt tiền.
✅ Tôn trọng hàng xóm: Nếu sống trong ký túc xá hay chung cư, hãy giữ gìn vệ sinh chung và hạn chế làm ồn sau 10 giờ tối.
3.5 Kết nối và tìm sự hỗ trợ
Cuộc sống nơi đất khách không tránh khỏi khó khăn, nhưng bạn không đơn độc:
✅ Tham gia cộng đồng người Việt: Có nhiều hội nhóm người Việt tại Nhật trên Facebook, Zalo, hoặc các tổ chức như VYSA (Hội Thanh niên Sinh viên Việt Nam tại Nhật). Đây là nơi bạn có thể tìm kiếm sự giúp đỡ và giao lưu.
✅ Đường dây hỗ trợ bằng tiếng Việt: Một số tổ chức phi lợi nhuận hoặc trung tâm hỗ trợ lao động có đường dây tư vấn bằng tiếng Việt nếu bạn gặp vấn đề với công ty, sức khỏe, pháp lý, v.v.
✅ Ứng dụng điện thoại hữu ích: Tải các ứng dụng như Google Translate, NAVITIME (tra cứu tàu xe), hoặc COCOA (theo dõi COVID) để hỗ trợ sinh hoạt hàng ngày.
4. Kỹ năng mềm giúp bạn thích nghi nhanh hơn
Ngoài kỹ năng chuyên môn, người lao động cần trau dồi các kỹ năng sống để hòa nhập dễ dàng:
✅ Học tiếng Nhật hàng ngày: Dù bạn làm công việc tay chân, biết tiếng Nhật vẫn giúp bạn giao tiếp tốt hơn và mở ra cơ hội làm việc tốt hơn.
✅ Xử lý tình huống khéo léo: Khi gặp khó khăn, đừng ngại nhờ sự hỗ trợ từ người quản lý, đồng nghiệp hoặc các tổ chức hỗ trợ người nước ngoài.
✅ Tìm hiểu pháp luật cơ bản: Nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ của bạn tại Nhật sẽ giúp bạn bảo vệ bản thân tốt hơn.
Kết luận
Việc sinh sống và làm việc tại Nhật Bản sẽ không còn quá khó khăn nếu bạn có sự chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ đầu. Hiểu được văn hóa, tuân thủ quy định và luôn chủ động học hỏi chính là chìa khóa giúp bạn nhanh chóng hòa nhập, làm việc hiệu quả và có một cuộc sống ổn định nơi đất khách.